Hoe stroom opwekken in de winter? Energie zonder zon

Iedereen met zonnepanelen kent het gevoel. In de zomer kijk je tevreden naar de app: de meters slaan groen uit en je wekt meer op dan je verbruikt. Maar dan komt november. De dagen worden korter, de lucht wordt grijs en de opbrengst van je panelen keldert naar bijna nul.

Toch draait je huishouden gewoon door. Sterker nog: in de winter verbruik je méér stroom. De warmtepomp staat aan, de verlichting brandt langer en we zitten vaker binnen. Het gevolg? Je moet dure stroom inkopen bij het energiebedrijf.

Hoe kun je dit gat dichten? Hoe kun je zelf stroom opwekken in de winter, wanneer de zon het laat afweten? Het antwoord waait vaak letterlijk om je huis heen.

In het kort: stroom opwekken tijdens de wintermaanden

• Het probleem: Zonnepanelen wekken in de winter slechts 10% tot 20% van hun jaaropbrengst op, terwijl jouw stroomverbruik (warmtepomp, verlichting) dan juist het hoogst is.
• De oplossing: Windenergie is de perfecte tegenhanger. Het waait in Nederland het hardst in de herfst en winter, precies wanneer de zon het laat afweten.
• De methode: Voor particulieren is een windwokkel op het dak de beste optie. Deze is stil, bestand tegen winterstormen en wekt ook 's nachts stroom op.
• Het resultaat: Door zon (zomer) en wind (winter) te combineren, dicht je het energiegat en ben je het hele jaar door maximaal zelfvoorzienend.

Waarom stroom opwekken in de winter een uitdaging is

De winter brengt kou, korte dagen en donkere luchten met zich mee, en dat heeft direct invloed op de manier waarop we energie opwekken. Terwijl de vraag naar elektriciteit juist stijgt, daalt de natuurlijke opbrengst van zonnepanelen en andere duurzame systemen. Veel huishoudens merken dat hun energierekening oploopt, terwijl ze minder stroom produceren dan in de zomer.

Belangrijkste oorzaken van een lage stroomopbrengst in de winter:

1. Minder zonuren en zwakkere zonnestraling
2. Hogere energiebehoefte in huis
3. Slechtere weersomstandigheden en bewolking
4. Beperkingen van bestaande installaties
5. Minder opslag en beperkte teruglevering

Waarom zonnepanelen in de winter niet genoeg zijn

Wie in juni naar zijn energie-app kijkt, waant zich vaak onafhankelijk. De zonnepanelen wekken overdag zoveel op, dat je het nauwelijks op kunt maken. Maar wie diezelfde app in december opent, ziet een heel ander beeld: de grafiek blijft angstvallig laag.

Veel mensen overschatten wat hun panelen in de winter doen. In de praktijk wordt circa 70% van de jaarlijkse zonne-energie opgewekt in het zomerhalfjaar (april t/m september). Voor de zes donkere maanden blijft slechts 30% over, waarbij hartje winter (december en januari) vaak goed is voor nog geen 2% tot 3% van de jaaropbrengst.

Hoe komt dit? Daar zijn drie hoofdoorzaken voor:

1. Kortere dagen (minder lichturen)

Het is simpelweg rekensommetje. In de zomer heb je in Nederland soms wel 16 uur daglicht. In december is het rond 16:30 uur al donker en heb je slechts zo'n 8 uur licht. Je panelen hebben dus de helft minder tijd om te presteren.

2. De lage zonnestand (zwakke instraling)

In de winter staat de zon laag aan de hemel. De zonnestralen moeten een langere weg afleggen door de atmosfeer, waardoor ze veel kracht verliezen voordat ze je dak raken.

• Lange schaduwen: Door de lage stand werpen bomen, schoorstenen en dakkapellen van buren in de winter meterslange schaduwen. Panelen die in de zomer vol in de zon liggen, liggen in de winter vaak urenlang in de schaduw.

3. Het Hollandse weer

Zonnepanelen werken weliswaar ook op diffuus licht (bewolking), maar de opbrengst is dan een fractie van de piekcapaciteit. Grijze wolken, mist, regen en soms sneeuw zorgen ervoor dat de omvormer op veel dagen nauwelijks aanslaat.

Hoeveel stroom leveren zonnepanelen in de winter?

In december produceren zonnepanelen gemiddeld slechts 2 tot 4% van hun jaarlijkse opbrengst. Dat betekent dat een systeem van 4000 kWh per jaar in de wintermaanden slechts 80–160 kWh levert.

Invloed van sneeuw, vorst en bewolking

Een dun laagje sneeuw kan de panelen volledig blokkeren. Ook aanhoudende bewolking vermindert de opbrengst. Gelukkig kan een steile hellingshoek helpen om sneeuw sneller te laten glijden.

Praktische tips om opbrengst te verhogen

• Plaats zonnepanelen in een hellingshoek van 35–40 graden.
• Houd panelen schoon van sneeuw en vuil.
• Combineer je installatie met een thuisbatterij.
• Overweeg om panelen deels op oost/west te plaatsen voor een gelijkmatiger productiepatroon.

Oplossing: stroom opwekken met een windmolen thuis

De natuur zit eigenlijk prachtig in elkaar. De twee krachtigste energiebronnen, zon en wind, zijn namelijk elkaars perfecte tegenpolen. Waar de een stopt, neemt de ander het stokje over.

• Zomer: Lange dagen, felle zon, maar vaak windstil.
• Winter: Korte dagen, zwakke zon, maar veel wind en storm.

Het plaatsen van een kleine windmolen is voor particulieren de meest effectieve manier om het 'wintergat' te dichten. Precies in de maanden dat je zonnepanelen in hun winterslaap zijn (oktober t/m maart), waait het in Nederland het hardst.

Hierdoor piekt de productie van een windmolen exact op het moment dat jouw warmtepomp en verlichting de meeste stroom vragen.

Welke windmolen kies je voor de winter?

Niet elke windmolen is geschikt voor elke woning. Om in de winter effectief stroom op te wekken, moet je kiezen voor een model dat past bij jouw omgeving. We onderscheiden twee smaken:

1. De windwokkel (verticale as) = De keuze voor de woonwijk

Woon je in een dorp, stad of bebouwde kom? Dan is de windwokkel (of spiraal-turbine) je beste vriend.

• Hoe het werkt: De as staat rechtop en de bladen draaien in een spiraal. Hij vangt wind uit alle richtingen tegelijk.

• Het winter-voordeel: In de winter gaat wind vaak gepaard met turbulentie (valwinden tussen huizen). Een traditionele molen raakt hiervan in de war, maar een windwokkel blijft stabiel draaien. Bovendien is hij stil, wat essentieel is als je in de winterbui binnen zit en geen gezoem wilt horen.

2. De windturbine (horizontale as) = De keuze voor open ruimte

Woon je vrijstaand in de polder of aan de kust met veel ruimte? Dan is een klassieke windturbine met wieken (propeller) een optie.

• Hoe het werkt: De molen moet zich met een staartvin in de wind draaien ("kruien") om de luchtstroom te vangen.

• Het winter-voordeel: Als de wind in de winter hard en constant uit één richting waait (laminair), heeft dit type een hoger rendement dan de wokkel.

Rekenvoorbeeld: Wat doet wind in de winter?

Stel, het is een donkere avond in januari. Het regent en waait flink (windkracht 5).

• Zonnepanelen: 0 Watt opbrengst.
• Windwokkel (1 kW): Draait op volle toeren en levert continu 500 tot 800 Watt.

Windturbine plaatsen voor stroom opwekken zonder zonnepanelen

Zelf stroom opwekken zonder zonnepanelen? Dat kan uitstekend met een kleine windturbine, windwokkel of RidgeBlade. Deze systemen gebruiken de kracht van de wind om elektriciteit te produceren, ideaal in de winter, wanneer er minder zonlicht is maar juist vaker wind staat.

Een windturbine bestaat uit draaiende wieken die via een generator stroom opwekken. Moderne modellen zijn stil, compact en geschikt voor plaatsing in de tuin of op het dak van een woning.

Een windwokkel (verticale windmolen) is nog discreter: hij werkt bij wind uit elke richting en veroorzaakt nauwelijks trillingen of geluid. De innovatieve RidgeBlade wordt langs de nok van het dak geplaatst en maakt slim gebruik van luchtstromingen rondom het huis.

Wat kost zelf stroom opwekken met wind?

Laten we eerlijk zijn: windenergie is per opgewekte kWh duurder dan zonne-energie. Een zonnepaneel heeft geen bewegende delen en is massa-productie. Een windmolen is een stukje fijnmechanica dat bestand moet zijn tegen zware stormen.

Toch maken steeds meer huishoudens de rekensom. Waarom? Omdat winterstroom goud waard is. Een kWh die je in januari niet hoeft te kopen voor de hoofdprijs, weegt zwaarder dan een kWh die je in juni voor een habbekrats teruglevert.

1. De windwokkel (voor op het dak)

Dit is de meest gekozen optie voor rijtjeshuizen en tweekappers.

• Aanschaf hardware: Reken voor een kwalitatieve turbine (1 kW) inclusief omvormer op € 1.500 tot € 2.500.
• Installatie: Montage op hoogte, bekabeling naar de meterkast, ballast/constructie en een aparte groep aanleggen kost vaak nog eens € 1.000 tot € 1.500.
• Totaalplaatje: Je bent klaar voor € 2.500 tot € 4.500.

2. De vrijstaande turbine (voor in de tuin)

Heb je een groot perceel in het buitengebied? Dan kun je een zwaardere turbine op een mast plaatsen.

• Aanschaf hardware: Een turbine van 2 tot 3 kW kost € 3.000 tot € 5.000.
• Fundering & mast: Hier gaan de kosten in zitten. Een stormvaste, betonnen fundering en een kantelbare mast kosten al snel € 2.000 tot € 4.000.
• Totaalplaatje: Reken op een investering tussen de € 6.000 en € 12.000.

*Geschatte opbrengst per jaar op basis van 2000 - 2500 vollasturen.
**Richtprijzen voor windenergie-installaties inclusief btw en montagekosten.

Zonnepanelen en windturbine combineren

Wil je écht onafhankelijk worden van het energienet en de grillen van energieleveranciers? Dan red je het niet met één techniek. De heilige graal van verduurzaming is het hybride energiesysteem.

Door zonnepanelen (PV) te combineren met een windmolen, creëer je een systeem dat in balans is. Ze vullen elkaars zwakke plekken naadloos aan, als een estafetteploeg die het hele jaar door het stokje doorgeeft.

Zon en wind vullen elkaar perfect aan

De natuurkrachten in Nederland zijn perfect verdeeld over de seizoenen en het etmaal.

• Seizoenen: In de zomer domineert de zon. In de herfst en winter neemt de wind het over.
• Etmaal: Zonnepanelen werken alleen overdag. Een windmolen draait juist vaak 's avonds en 's nachts door, wanneer het afkoelt en de luchtstromen op gang komen.

In onderstaande tabel zie je hoe ze elkaar in evenwicht houden:

Maak het compleet met een thuisbatterij

Een veelgemaakte denkfout is: "Ik koop een thuisbatterij, dan heb ik in de winter stroom." Dat is helaas niet waar. Een batterij wekt zelf niets op; het is slechts een emmer. In de winter is het straaltje van de zonnepanelen zo dun, dat de emmer nooit vol raakt. Je batterij staat dan maandenlang leeg.

Met een windmolen verandert dit spel compleet:

• Opladen in het donker: Terwijl jij slaapt en het buiten stormt, laadt de windmolen je thuisbatterij vol.
• Ochtendpiek: Als je 's ochtends opstaat, de verwarming aanzet en koffie zet, gebruik je de stroom die 's nachts door de wind is opgewekt en in de accu is opgeslagen.
• Rendement: Omdat je windmolen de accu ook in de donkere maanden 'aan het werk' houdt, verdien je de investering in je thuisbatterij veel sneller terug. De accu doet namelijk het hele jaar door dienst, niet alleen in de zomer.

Praktische tips om energie te besparen in de winter

Zelf stroom opwekken met een windmolen is een fantastische manier om het energiegat in de winter te dichten. Maar er is nog een manier om de balans te herstellen, en die kost vaak minder moeite: de energievraag verlagen.

De goedkoopste energie is immers de energie die je niet gebruikt. Elke kWh die je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken of in te kopen. Hier zijn vijf bewezen stappen om je verbruik in de winter drastisch te verlagen.

1. Isoleer de 'jas' van je huis

Stoken in een slecht geïsoleerd huis is als dweilen met de kraan open. In de winter verlies je de meeste warmte via het dak (tot 30%) en de muren.

• Actie: Zorg voor goede dak-, muur- en vloerisolatie. Dit houdt de warmte binnen en de kou buiten.

• Winst: Een goed geïsoleerd huis verbruikt al snel 30% tot 50% minder energie voor verwarming. Hierdoor hoeft je warmtepomp minder hard te werken en bespaar je direct stroom.

2. Verwarm slim met een thermostaat

Verwarming is in de winter de grootste energieslurper. Veel huizen worden onnodig verwarmd op momenten dat er niemand is.

• Actie: Installeer een slimme thermostaat en stel automatische schema's in. Verwarm alleen de kamers waar je bent (zoneregeling) en zet de temperatuur 's nachts omlaag naar 15 graden.

• Winst: Wist je dat de thermostaat één graad lager zetten (bijv. van 20 naar 19 graden) al 7% bespaart op je verwarmingskosten?

3. Pak sluipverbruik aan

Apparaten die op 'stand-by' staan, trekken 24 uur per dag stroom. In de winter, als we veel binnen zijn (TV, gamen, mediaboxen), tikt dit hard aan.

• Actie: Gebruik stekkerdozen met een aan/uit-schakelaar voor je computerhoek en TV-meubel. Trek opladers uit het stopcontact als ze niet gebruikt worden.

• Winst: Een gemiddeld huishouden kan hierdoor € 100,- tot € 150,- per jaar besparen. Dat is pure winst.

4. Stap volledig over op LED

In de winter brandt de verlichting al vanaf 16:30 uur. Oude gloei- en halogeenlampen zetten stroom vooral om in warmte, niet in licht.

• Actie: Vervang direct alle oude lampen door LED.

• Winst: LED-lampen verbruiken tot 85% minder stroom en gaan jarenlang mee. Omdat de lampen in de winter vele uren per dag branden, heb je deze investering vaak binnen één winter terugverdiend.

5. Laat de wasdroger staan

De wasdroger is een van de grootste stroomverbruikers in huis (gemiddeld 2 tot 3 kWh per beurt).

• Actie: Droog je was zoveel mogelijk aan een rekje. Zelfs in de winter kun je prima binnen drogen, mits je goed ventileert. Heb je een droge, winderige winterdag? Dan droogt de was buiten ook verrassend snel (vriesdrogen).

• Winst: Door de droger te laten staan bespaar je al snel 300 tot 400 kWh per jaar. Dat staat gelijk aan de volledige jaaropbrengst van een kleine windwokkel!

Wat als het niet waait én niet zonnig is? (De Dunkelflaute)

Wie serieus nadenkt over zelf stroom opwekken in de winter, moet ook rekening houden met het worst-casescenario. Er zijn namelijk dagen in de winter dat zelfs de beste combinatie van zon en wind je in de steek laat.

In de energiewereld noemen we dit fenomeen de Dunkelflaute (Duits voor 'donkere luwte').

Wat gebeurt er tijdens een Dunkelflaute?

Dit fenomeen komt in Nederland meestal een paar keer per winter voor, vaak in januari of februari. Er hangt dan een hogedrukgebied boven ons land.

• Het weer: Het is windstil, ijskoud, mistig en zwaar bewolkt.
• De productie: Je zonnepanelen doen door de dikke bewolking en korte dagen vrijwel niets. Omdat het windstil is, staan ook windmolens (zowel op zee als in je tuin) stil.
• De consequentie: De productie van hernieuwbare energie zakt naar het nulpunt, terwijl de vraag naar verwarming en licht door de kou juist maximaal is.

Kleine windmolen thuis laten installeren door een specialist

Als je in de winter niet afhankelijk wilt zijn van dure stroominkoop, red je het niet met alleen zonnepanelen. Windenergie is de perfecte aanvulling: een windmolen levert juist stroom op de momenten dat het donker is en waait. Door zon en wind te combineren, dicht je het energiegat en ben je het hele jaar door zelfvoorzienend.

Wil je weten of jouw dak geschikt is voor een windwokkel en wat het rendement is? Vergelijk via Slimster gratis en vrijblijvend offertes van erkende specialisten. Zo vind je eenvoudig de beste deal voor jouw eigen winterstroom.

• Advies op maat over de mogelijkheden om stroom op te wekken in de winter.
• Vergelijk betrouwbare windmolen experts uit jouw omgeving.
• Bespaar direct op de kosten van een windturbine inclusief installatie.